البلاء للولاء

برمی‌گردم لحظه‌های خوبِ گذشته را می‌خوانم، و خوب معنی کوچک بودن ظرفم را درک می‌کنم. فرمود:

«إِنَّ الْإِنْسانَ خُلِقَ هَلُوعاً،  إِذا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعاً،  وَ إِذا مَسَّهُ الْخَیْرُ مَنُوعاً، إِلَّا الْمُصَلِّینَ، الَّذِینَ هُمْ عَلى‌ صَلاتِهِمْ دائِمُونَ...

همانا انسان، بى‌تاب و حریص آفریده شده است. 

هرگاه بدى به او رسد، نالان است. 

و هرگاه خیرى به او رسد، بخیل است. 

مگر نمازگزاران، آنان که بر نمازشان مداومت دارند.»

ظرف من بی‌اندازه کوچک است؛ نماز نیست، اگر ندانی چه می‌گویی و اگر حالت را درک نکنی و اگر قلبت به آنچه زبانت می‌گوید گواهی ندهد و اگر تمام خواب و بیداری‌ات را لبریز نکند، برای همین ظرفت کوچک می‌شود. تاب و آستانه‌ی محترم شدن از بلا را اندازه‌ی قلبت تعیین می‌کند، وگرنه ابتلا، افتخار نیست.

منِ گور به گور

از وقتی که تصمیم گرفتم با امید زندگی کنم، اتفاقهای ریز و درشت ِ خوب کم نیفتاد در مسیرم؛ مُسکّن های خوبی که هرکدام کمی دوام داشتند و بعد کم کم پشت سکه هایشان را نشان دادند، تا متوجهم کنند چه دُن کیشوتی هستم برای ماجرای خودم! بعد جمله‌ی «اروین یالوم» از روبرو بخورد به پیشانی ام، که «امید، مصیبت آخر است و رنج را طولانی می‌کند»...

من، پرروترین و پوست کلفت ترین و خودآزارترین جسد دنیام، که نمیگذارم توی قبرم با آرامش بپوسم و هی خودم را گور به گور می‌کنم.

دلتنگی خودم و دلتنگی همه ی آدم‌های مثل خودم، این لحظه یکجا هوارِ سرم شده، بتمرگم.

کمی روزنامه نگارانه...

از سفر برگشته‌ام و بلافاصله، از طرف دوستانم در هفته نامه، که به سبب تغییر مدیریت، دستخوش تغییرات نسبتاً مثبتی شده است، دعوت به همکاری شده‌ام، با این وعده که کمک حالم خواهند بود تا در طول ترم از درس و زندگی رانده و مانده نشوم، باز فاز نوشتنم شیفت شده به لحن کمی تا قسمتی روزنامه‌نگارانه، حتی اگر برای نشریه نباشد.

... 

(به یاد مریم میرزاخانی شاید...)

در زندگی احمد شاملو، که شاعری بزرگ و نقطه‌ی عطفی مهم در جریان ادبی ایران محسوب می‌شود و از این حیث، می‌توان گفت که جایگاهی غیرقابل تصرّف دارد، دو زنِ جالب توجه هستند؛ حکایت عشق او و آیدای سرکیسیان، الگوی خاصی در عاشقی، برای بسیاری از مردان موج روشنفکری ایران تعریف کرد. من این را حتّی در هم‌نسل‌های شاعرمسلک خودم دیدم و شنیدم که توصیف‌های شاملو از آیدا در اشعار عاشقانه را، نمادهایی از گمشده‌های خود در عاشقی می‌انگاشتند. آیدایی که با هر فراز و نشیب و با هر چالش بیرونی و درونی که بود یا نبود، به سبک و سیاق قصه‌ها به مردی فرهیخته، امّا نسبتاً باخته و درمانده پیوست، با بوی کاغذ و کتاب زندگی کرد، معشوق دلخواه بود و سنگ عاشقی را تمام گذاشت، حتی پس از مرگ همسرش.

امّا فارغ از چند و چونِ زندگی شاملو و طوسی حائری که قبل از آیدا چهار سال با او زندگی کرده بود، برایم کمرنگ ماندن آنچنان زنی در تاریخ فرهنگ معاصر، جالب شده است؛ کسی که حتی تا مقام معاونت وزیر فرهنگ ارتقاء پیدا کرده و نامش از حیث حضور در زمره‌ی زنانی که پیشگام عصر تحول در جایگاه اجتماعی زنان ایران بودند، کنار نام‌هایی همچون پروین دولت‌آبادی، مریم فرمانفرما(فیروز)، مهرانگیز منوچهریان(نخستین سناتور زن ایران)، زهرا کیا(پژوهشگر، نویسنده و مترجم و همسر دکتر پرویز ناتل خانلری) و شمس‌الملوک مصاحب (از نخستین زنان سناتور ایران و شاعر و نویسنده) قرار می‌گیرد. پیشنهاد می‌کنم درمورد این بانوان گرانقدر سرزمین‌مان بیشتر بخوانیم و بدانیم، کسانی که می‌توان با ضریب اطمینان بالا، حضور روزافزون زنان نسل‌های بعد در عرصه‌ی تحصیل علم و ادب و جایگاه‌های مهم اجتماعی را مدیون فعالیت و دغدغه‌مندی آن‌ها دانست.

تصادف عجیبی بود که اول مهر، این کتاب را ورق بزنم و توجهم با دیدن نام طوسی حائری در بخش مهم و حساسی از تاریخ، به این نکته جلب شود که هنوز شاید تا یک جامعه‌ی آرمانی، علیرغم همه‌ی پیشرفت‌های حاصل شده، فاصله هست. گویا هنوز تعیین کیفیتِ حتّی نامِ یک زن خاص در تاریخ، می‌تواند که به نسبتش با یک مرد خاص بستگی پیدا کند و تحت‌الشعاع قرار بگیرد، و هنوز در جامعه‌ای هستیم که در مورد مقوله‌ای به نام «زن»، همچنان دچار بلاتکلیفی‌هایی‌ست که بین مذهب و مدرنیته و شاید هم بین باید و نبایدهای جهانی که کژ دار و مریز مردسالار است، دست و پا می‌زند. من فمینسیت نیستم، مردهای قابل احترام زیادی در زندگی‌ام می‌شناسم و به خوبی‌شان باور دارم، ولی همچنان نگران بلاتکلیفی زنانی هستم که بین زوایای عاطفه، احترام، سنّت، مذهب، جامعه، آرمان و استقلال، به‌دنبال یک نقطه‌ی توازن فرسوده می‌شوند.

جرایح

اعضای مرا هر روز، با چشم‌های باز و حواسِ جمع، جرّاحی می‌کنند. زخم‌های غیرخودیِ عمدی را هر روز در جان کشیدن، سخت است، ولی این هم عادت می‌شود و عادت‌ها تا هستند، امکانِ فراموش شدن دارند.

عالی‌جنابا

هوای مناجات به سر داری، دست به گریبانِ دلشوره‌های خوب و بَدَت، دست به گریبانِ خودت، که هی می‌شماری «الله اکبر»، «سبحان الله»، «الحمدُلله»، هی تکرار می‌کنی، هی می‌شماری، تا هی دست‌هایت سوز بگیرد... دلت به هم بریزد و سرت به دوار بیفتد در سلطه‌ی صدای بلند موسیقیِ پسِ چشم‌هات، فریاد می‌زنی که «عالیجناب(!) بزرگی‌ات را از روی زبانم بردار و به جانم بریز، اگر من اینم که جان این تسبیح توی دست‌هام زیر و زبر می‌شود و اگر این تویی که جای من این لحظه، سهم من از این لحظه روبروی تو بودن است، چرا گرم و مطمئن نیستم؟»

گرمایت را به جانم بریز،

سفتم کن، قرصم کن از تجسمِ بودنت،

بتکانم از حشوهای پندار،

پالوده‌ام کن از ناباوری‌ها، 

هرچه می‌بخشی، آرام نه، مثل پتک بکوبان توی سَرَم که تا نفس دارم از یاد نرود.

با موسیقی متن من

ته نشینِ متنِ من، غمی ست همواره که دامن شادی‌های گاه گاه را از قعر می‌کِشد، بی‌قرار و ناشکیبا.

غم، فرزندِ شادیست.

دیشب

دیشب، یک شب قبل از مرگش، جان کسی را نجات دادم، که چهارسال است مرده...

دیشب، شب مرگش، برایش بسیار گریستم، برای صورت مهربان رنجوری، که امثال و حکم گویان در لباس سپید رفته بود قبل از رسیدنم، مهربانی اش گل کرد و دست‌های مرده اش را برایم تکان داد.

دیشب برای اولین بار، دست کسی را در لباسِ مُردنش گرفته بودم. شکل مرگش، آرام و کهنه و بی انتظار بود.

بیش و کم هستم

اگر بگذارند...

آفریدیار

از شما که می‌آیید و می‌خوانید سپاسگزارم. دیدن ردّ نگاهتان، تأکیدها و برگشت هایتان، بزنگاه‌های فراموش شده‌ام را یاد می‌آورد. مرور کردنِ خود، مثل برانداز نقاشیِ در حال خلق شدن است، اشتباه ها کمتر می‌شوند و مخلوق، کامل‌تر.

می‌گذرد

در من، من، من، این پیش پا افتاده ترین شکل زندگی، چه ماجراهای دور از باوری ورق می‌خورد. فاتحی دست به عصایم در این کارزارهای مسلسل وار، یک دم آوازخوان و یک دم دست به آسمان؛ خاکستری ترین قهرمان قصه هایمَم، و می‌گذرد.